Historischer Verein
Stadt Neunkirchen e.V.

Historischer Verein Stadt Neunkirchen e.V.

hvsn_kopf_01
 

Neinkerjer Mundart von domols
Wirtschaftsgeschichte wie vor fuffzisch Johr
von Manfred Stöhr – 3. Teil
 
Schregge am Sunndaach
Alle verrzeh Daa hadd de Babbe sunndaas frei gehadd. Do isser midd mir immer morjens iwwer Land gang. An deem doo Sunndaach hadder schunn morjens frieh beim Kaffeedringge gesaad: „Heid gehmer mool seerschd an unser nei Baamschdigg fa se gugge ob noch alles beim Rechde iss.“ Ma hann uns guud warm aangeduun weils draus aarich kald war. Ich hann noch e Schaal um de Hals gried unn e warmi Kabb uff de Kobb, dann simmer los.
Es Gallje enuff unn die Schdennwillerschdrooß, bis an de Welschbacher Wääch. Dord iss rechds e Haaifahrd enunner gang. An unserm nei Baamschdigg voorbei bis an Klewwersch Bernhard sei Fichde. Wie mir hinner de Hegge ejaus ware unn um die Kehr sinn hann ich gemergd daß ebbes nedd schdimmd. De Babbe hadd midde im vazeehle uffgeheerd unn nur noch schduur noom Baamschdigg geguggd. Er hadd die Libbe sesammegebressd unn e rooder Kobb gried. Ich hann dann aach in die Richdung geguggd. Unn doo hann ichs gesiehn. Doo hann Baam gefäähld. Ma sinn die paar Schridde an Joohne ihrem Schdigg langs gang unn ware an unserm nei Baamschdigg. Ach war der Babbe so wiedich unn hadd geschull: „Schbizzbub, Hallungk, Vabrecher, Gängschder,“ ich waas nedd wasser deem Gauner noch alles voor Name gewwe hadd. Fuchsdeiwelswild waarer wie ich ne noch nie erlääbd hann. Er iss midd ma vunn aaner Schdell an die anner, wo e Baamche gefäähld hadd. „Där doo Lazzerooner sull de Mangel hoole, der woo mir so ebbes aanduud. Hann mir uns die Wuch so vakammbaazd, daß ma se in de Boddem gried hann unn doo kommd aaner unn klaud mir vunn meine Baamcher.“ Er kunnd sich iwwerhabd nedd beruiche unn hadd als gewädderd unn geschull. Es hadd nix gehulf. Voore die erschde fünnef Baamcher, in de iwwerschd Reih drei, unn inn de unnerschd zwaa, hann gefäähld. Sie ware middsamd de Poschde außem Boddem errausgeriss unn nemmeeh doo.
Der doo Sunndaas-Schbazziergang war gehall, Mich hadder haam geschiggd.
Mei Mamme iss richdich vaschrogg wie ich noo so korrzer Zeid wedder ellaan haam komm bin. Sie hadd ma aangesien, daß ebbes nedd schdimmd. Ich hanner vazeehld was mir draus umm Feld aangedroff hann unn daß de Babbe schregglich bees iss unn mich haamgeschiggd hadd. Die Mamme hadd sich naddierlich aach uffgereechd unn geaijad unn noch gefrood ob de Babbe ebbes gesaad hadd wo ich sull ausrichde. Awwer er hadd ma joo nix uffgedrah gehadd, mich nur forrdgeschiggd.
So ware mir zwaa ellaan dehaam unn hann uff de Babbe gewaard. Er iss awwer so fix nedd komm. Do hadd mei Mamme es Esse uffgeschdelld unn gemennd: „Ach der werrd schunn ball komme es gehd uff Midda zu.“
Wer nedd komm iss war de Babbe. Do hann mir zwaa ellan gess. Uff aamool, es iss schunn uff die Kaffeezeid zugang, hammer ne geheerd die Drebb eroffkomme. Ich war so geschbannd wie mei Mamme wasser jezzd vazeehld.
Wie ich ford war hadder iwwerleed unn sich gedenggd: Der woo die Baamcher geklaud hadd, hadd endweeder gesiehn wie ma midd ne doohärgefahr sinn, odder hadd vunn weidem zugeguggd wie ma se gesezzd hann. Doo kännd joo sinn dasse irjendwoo hugge wo ich vunn doo aus hiensiehn. Er hadd sich uff de Wääch gemachd unn seerschd die Baamschdigger kondrollierd woo in de Näh sinn. Das waare nedd so viel. Er haad se awwer nedd enndeggd. Do isser ganz aamfach inneme weidere Umkraas iwwer de Bann gelaafd unn hadd gesuuchd. Soo viel Schdigger midd Baamcher waare das joo nedd. Doo missder se doch finne. Unn daadsächlich, er hadd die ganz Drifd misse enunner gehn. Unne iwwers Flässje, Richdung Illinger Schooßee. Biss dord woo de alde Poschdwääch Richdung Maazwiller abgeehd. E Schdigg weider ware linggs zwaa große, unn rechds drei klaanere Baam-schdigger. Faschd lauder allde Baam.
Genau dord in dem aane Schdigg voor de Tanne hann drei vunn unsere Baamcher debeigehuggd. Sogar de Gruuwegummi war noch draahn unn die Schildcher. „Der Dieb war sich seiner Sach aarich sicher, sunschd hädder se nedd draahn gelossd,“ hadd de Babbe gesaad, „der hadd beschdimmd nedd demidd gerechend, daß ich meim Zeich soo weid noolaafe.“ Jezzd hann nur noch zwaa gefähld. Awwer wie sich de Babbe aach aangeschdrengd hadd, sie ware nedd se finne. Weils dann schunn zimmlich schbääd war hadder midd de Sucherei uffgeheerd unn issemool seerschd haam komm.
Midd deene zwaa Baamcher wo jezzd noch gefääld hann hadd de Zufall sei Hand im Schbiel gehadd dasses doch noch geglabbd hadd. Moondaas middas noo de Schichd hadd sich de Babbe uff de Wääch gemachd unn iss bei de Schitz. Der hadd, wie ich waas, umm Illinga Schoosee gewohnd, de Herr Diesel. Er hadd e Griechsvalezzung am Baan gehadd unn gehumbeld. Desswäe hann ne die Leid aach „De schebb Diesel“, genennd. Der iss, wammer uffem Feld geschaffd hann alsemool bei uns komm unn hadd e Bissje midd meine Eldere geschbroochd. Ich hann aach e Mool derfe dorch sei Fernglas gugge. Er war de ganze Daach als Feldhieder unnerwäägs. Doohäär hadder aach alle Leid gekennd wo Land gehadd hann unn drauseromm geschaffd hann. De Babbe haddem vazehld was sich zugedraah hadd, er kunnd nur nedd saahn wers war. Er hadd joo nedd gewissd weem das Baamschdigg geheerd wooer unser Baamcher gefunn hadd. Awwer er haddem beschrieb woos iss. Do hadd de Herr Diesel sich mimm Babbe abgeschwäzzd, daß se sich morje Nummidaach in unserm Baamschdigg dreffe. Er wulld sich die Sach emool angugge.
Am annere Daach hadd mich de Babbe middgenomm wieer uffs Feld ennaus iss. „Du gehschd midd,“ hadder zu mir gesaad, „du kannschd das doo emool midderlääwe, das kannsche da merge fa schbääder.“Wie ma ennaus komm sinn war de Schitz schunn doo. Er hadd die Schdelle gesiien wo die Baamcher gefäähld hann. De Babbe haddem gezeid wieer middem Gruuwegummi die Baamcher an de Poschde feschdgemachd hadd unn was foor Schildcher draan sinn. Dann hadderm die Richdung gewies wo das Schdigg iss, wo drei vunn unsere Baamcher hugge. Zu dridd simmer dord hiengang. Wie gesaad bis an de alde Poschdwääch,unn das war ganz scheen weid se laafe.
Dord hadd sich de Herr Diesel devunn iwwerzaaid das de aangenachelde Gummi unn die Schildcher diesellwe waare wie an unsere Baamcher. Er hadd de Kobb geschiddeld iwwer soviel Dummhaad. Awwer er hadd direggd gewissd weem das Schdigg iss. Der Besitzer hadd uff de Siedlung ge-woohnd, nedd aarich weid vunn ihm ewägg. Der hadd als äffdersch so Knäbb gedräähd, hadd de Schitz gesaad, der war devoor bekannd.
„Wie sulle ma dann das jezzd reechele,“ hadder de Babbe gefrood, „willschde deene aanzaaije?“
Doodemidd wär joo em Babbe aach nedd gehulf geween. Es hann joo die Baamcher gefäähld. Die wulld de Babbe nommool räduur hann. „Naa,“ saader; „der woo sich die doohiengehuggd hadd darf se ausmache unn nommoo dord hienbringe wooer se geklaud hadd, dann iss die Sach vagess. Aan-zaije nuzzd mir nix unn muss nedd sinn. Awwer ich will debei sinn wann se gesezzd werre.“ Doode-midd hädder deene Tääder ach graad zu Gesichd griied, er hadd nämlich nedd gewissd wers iss.
So vunn heid uff morje iss das awwer aach nedd gang. Der Schitz hadd joo mool seerschd misse bei deene Mann geehn unn saahn dasser uffgefall iss. Er hadd ne misse midd de Tatsache konfrondiere. Dann hadder misse droff hienschaffe dasser midd deem Voorschlach vumm Babbe innverschdann iss. Annerefalls wäärer joo aangezaid woor. Das Rissigoo wulld der beschdimmd aach nedd inn-geehn.Der Voorfall iss awwer aach nedd geheim blieb. Die Leid hann sich joo unnerenanner gekennd unn aach iwwer alles Meechliche middenanner geschwäddsd.
So hadd uns aanes Daachs wie ma vumm Feld haamgang sinn de Kesslersch Herrberd aange-schwäddsd. Der hadd doo owwe uff em Gallje gewoohnd, eigendlich waars schunn die Schdennwiller Schdrooß. Er war zu däär Zeid de erschde Voorsitzende vumm Obsd- unn Gaardebauvaein unn de Schitz hadd ne iwwer die Sach informierd gehadd.Also, mir waare uffem Haamwääch, unn er iss ennaus uffs Feld wie ma uns begeehnd sinn. Graad inn de Midd zwische seim Haus unnem näägschde. Die hann e Bissje weider außenanner geschdann, doo war noch e grooßie Wies unn zwaa Gäärde dezwische. Dord hammer uns droff. Er hadd uns beigewunk unn mir sinn eniwwer bei ne uffs Droddwaar. Er hadd de Babbe gleich gefrood: „Peeder vazeehl ma emmool was doo loos waar.“
„ Ach,“ saad de Babbe zum, „doo waar nix loos, doo iss noch loos, die Sach iss noch nedd ausgeschdann. Ich waarde noch, daß ich Orrder grien wie sich der guude Mann endschied hadd.“
De Babbe haddem dann vazeehld wie mir zwaa Sunndaachs iwwer Land geehn wullde unn wie uns die Luschd so fix gehoold war.
Wäährend die zwaa sich unnerhalle, de Babbe hadd graad vazeehld wieer doorommgelaafd iss sei Baamcher suche, hadder blezzlich uffgeheerd se schwäzze unn noo der Wies geguggd woo mir vooredraangeschdann hann. „ Du,“ saader zum Herr Kessler, „ich glaab alleweil hann ich die zwaa Baamcher funn woo ma noch fäähle.“ Der Herr Kessler hadd ne aangeguggd als wenner sunschd wo häär kääm.
Der hadd garnedd gleich vaschdann wass de Babbe gemennd hadd. Awwer de Babbe haddem uff die Schbring gehulf. „Komm,“ saader zum Herr Kessler, „geh midd mir mool doo de Hoorech enuff ich weise dir was ich menn.“
Doomools waare die Wiese unn Gäärde joo noch nedd inngezeind. Dord waare e paar Baamcher nei gesezzd, das hadd ma gesiehn, unn de Babbe hadd gemennd doo wääre zwaa vunn unsere debei. Mir sinn dorrd hien, unn doo hann sogar ich gesiehn daß zwaa vunn deene unser sinn misse. Es ware die aanziche klaane Baam woo doo gehuggd hann. Alle annere hann heechere Schdämm gehadd, unn unser Baamcher ware all Halbschdämm. Außerm Nußbaam, awwer der hadd joo noch gehuggd. Unverkennbaar mimm Babbe seim Gruwegummi draan unn midd de Schildcher wie bei uns im Schdigg.Wie offd waare mir inn de leddschde Daae doo voorbeigang unn es iss uns nix uffgefall. Wäär hädd dann aach gedenggd daß unser Baamcher soo nägschd hugge dääde.
Doo war sogar de Herr Kessler bladd unn wussd nedd wasser dezu saahn sulld. Er iss awwer direggd mimm Babbe anns nägschde Haus woo de Besitzer vunn der Wies gewoohnd hadd, unn hadd an de Hausdier geglobbd.
Ich hann gewissd wer das iss. Mei Mamme hadd ne Willemm genennd, wann se emool middenanner geschwäddsd hann. Der iss immer so gedauchd gang unn hadd de Kobb noo unne gehall. Als wenner nimmand draud ins Gesichd se gugge. Wanner aam begeehnd iss, hadder aam so vunn unne eroff aangeguggd. Ich wulld nie ebbes middem se duuhn hann, ich hammich voorm gefäerchd. Der Mann war ganz vaduzzd wieer mei Babbe unn de Herr Kessler gesiehn hadd. Vielleichd hadder gedenggd daß awweil nedd viel guudes errauskommd. De Herr Kessler haddem dann gesaad, dasser jezzd erschd die nei gesedzde Baamcher gesiehn hadd unn ne gefrood wanner se gehuggd hadd unn wo se häär sinn unn so.
Unn wie meischdens wanns schbannend woor iss hadd mich de Babbe haamgeschiggd. Ich sull de Mamme saahn er kääm gleich. Doobei war ich doch soo naasweisich unn wäär gääre debei blieb.
Dehaam hann ich dann de Mamme gesaad das de Babbe noch middem Herr Kessler bei deene Mann gang iss.Ich hanner vazeehld was ma enndeggd hann unn dasser Willemm haaschd, awwer sie iss nedd droffkomm wärs iss. Wie de Babbe dann schbääder haamkomm iss hadder de Mamme vazeehld was sich bei dem Willemm zugedraah hadd:
„De Herberd hadd ne midd Worrde rechelrechd iwwerfaahr,“ hadder de Mamme vazeehld. „Seeersch hadder wulle dischbediere, es hädd alles sei Ordnung. Awwer wieem de Herberd gesaad hadd vum Gruuwegummi unn vunn deene Schildcher, ausgerechend an de zwaa klaanschde Baam doo issem waarm woor. Wie de Herberd dann aach noch noo de Rechnung vunn deene Baamcher gefrood hadd unn dord waare nur Hochschdämm droff, hadder uffgewwe unn alles zugenn. Zum Schluß warer gans vazwadderd. Der hädd alles zugäwwe was ma ne gefrood hann, nur daß ich ne nedd aanzaije,“ hadder vazeehld. Sie hann aach graad woo se schunn debei waare abgemachd, dasser uffem schnellschde Wääch die Aangeläehaad in Orrdnung se bringe hadd. Unn de Babbe hadd beschdimmd wanner die Baamcher räduursebringe unn se sezze hadd.
Am Daach noo Buuß unn Bäädaach, nummiddaas, sulle die Baamcher nommoo bei uns in de Boddem. Doodefoor hann se aach de Schitz nedd gebrauchd.
Der war in der Wuch awwer aach nommool bei uns, unn hadd em Babbe gesaad, daß der anner Mann innverschdann iss die Baamcher räduur se bringe, unn hiensehugge woo se waare. Wanns em Babbe dann rechd wäär. Do hadd der sich joo aach gefraid das die Sach doo so guud ausgeehd, unn hadd Beschaad genn, daß der Anner die Baamcher aach am sellwe Daach kann bringe. Domidd waare zwaa Migge midd aaner Bläddsch geschlaah, unn es kunnd an deem Daach alles erledichd werre.
Der Nummiddaach iss komm, unn de Babbe hadd mich uffs Feld middgenomm. Es hadd guud geräänd, doo hann ich misse die genachelde hooche Schuuh aanduun. Aan Gligg dasse fa in deene Rään frisch inngefedd ware. Do isses Wasser nedd so dorchgang. Dann hann ich die ald Räänkeeb misse iwwaschdribbe, e Schaal umbinne unn die Kabb uff de Kobb duun. De Babbe hadd die schwarze Gummischdiwwele aangeduun unn iss in de griene Räänmanndel geschlubbd. Uff de Kobb hadder e alder Huud geduun. So simmer forrd.
De Schitz unn der Mann midd de drei Baamcher ware schunn doo wie ma aankomm sinn, nur der woo unnerwäägs gewoohnd hadd, war noch nedd se sieen. Der vunn de Siedlung hadd schunn aangefang gehadd unn die drei Lächer waare ausgeschebbd. Er iss bei de Babbe komm unn hadd sich ganz herzlich endschullichd unnem die Hand gewwe. Ma hadd gesiehn es warem aarich peinlich unn nedd aanduuhn. Er hadd dann aach gleich es erschde Baamche beigehoold. De Schitz haddem de Poschde gehall wieer ne inn de Boddem geschlaah hadd. Er haddem aach es Baamche gehall wieer zugeschebbd hadd. De Babbe hadd e Bissje weider ewegg geschdann unn an deene Baamcher woo gehuggd hann voorbeigepeild.
Das doo Baamche hadd joo aach sulle scheen in de Richdung hugge. Er hadd dann mimm Daume gewies, e Bissje noo unne, odder e Bissje noo owwe. Bisses in Ordnung waar. Unn de Abschdand zwische de Baam hadd aach misse schdimme. Das hadd de Babbe mimm Meedermooß noogemessd.
Dann iss aach der Willemm komm midd de zwaa Baamcher. Schdadd die Zeid se biede hadd der nur in de Baard gegrummeld, er hadd kaaner vunn uns aangeguggd unn gleich aangefang die zwaa Lächer ausseschebbe. Er hadd aach nedd gewulld dassem aaner feschdhalld. Nur wie de Babbe bei ne gang iss unn haddem die Richdung unn es Mooß gezeid wo die Baamcher hienmisse, hadders so gemachd wies de Babbe gewulld hadd.
Die zwaa Männer sinn dann middenanner ferrdich woor. Der Willem hadd sei Gescherr uff de Buggel gehoob unn iss ohne aan Word se schwäzze verschwunn. Der anner iss, bevoorer haam iss, bei de Babbe komm unn haddem gesaad: „Das doo waar mir e Lehr, jezzd bass ich uff daß mir so ebbes nemmeeh bassierd, wer waaß ob ich es näägschde Mool nommool so gnädich devunn komme.“ Er hadd em Babbe nommool die Hand gewwe unn sich bedanggd, daß die Sach so hadd kenne aus de Weld geschaffd werre wieses jezzd gemachd hann. Ma hadd gemergd dassem um vieles leichder waar. Mir hann uns dann vumm Schitz vaabschied unn sinn aach haam.
Bis de erschde Schnee gefall iss simmer jeed Wuch aamool ins Baamschdigg gugge ob noch alles in Ordnung iss. Es hadd sich nix meeh vaännerd. Dann war aanes Daachs aach de Schnee all ford, unn es iss Friehjoohr woor. Die Nadduur iss wedder uffgewachd, unn unser neie Baamcher hann aangefang se dreiwe unn griene Schbizze gried.
Doodriwwer hammer uns gefraid. Die viel Aarwedd unn aach all die Uffreechung hann sich doch noch gelohnd gehadd.
– Ende –
Manfred Stöhr