Historischer Verein
Stadt Neunkirchen e.V.

Historischer Verein Stadt Neunkirchen e.V.

Zwische Himmel unn Äärd      
Bäddongdach, Dreiäggtorm unn zwaa räädselhafde Doode 1. Teil
 Bericht von Manfred Stöhr
hvsn_01 Mundartvortrag über die Montage von drei Kirchturmkreuzen in Neunkirchen: Manfred Stöhr war bei den Vorbereitungen und der Montage der Kreuze mit tätig. Als Zeitzeuge, hielt er darüber einen Vortrag beim Historischen Verein der Stadt Neunkirchen e.V. am Donnerstag, 09. Juni 2011 um 19.00 Uhr.

Es handelt sich um folgende drei Kirchen:
Katholische Kirche St. Johannes in Neunkirchen- Wellesweiler, Spatenstich am 22.Juni 1958, Grundsteinlegung am 22. Oktober 1958, Richtfest am 29. Juli 1959, erste heilige Messe am 25.Oktober 1959, Konsekration am 23.Oktober 1960. Turmkreuz aus Stahl, wird im Juli 1959 montiert.
Evangelische Friedenskirche in NK Beerwaldweg. Turmkreuz aus Stahl, mit Kupfer verkleidet. Wird am 07. Mai 1959, Christi Himmelfahrt, montiert.
Katholische St. Pius- Kirche NK Steinwaldstraße, Spatenstich am 13.07.1958, Baubeginn am 10.11.1958, Grundsteinlegung am 10.Mai 1959, Turmkreuz aus Stahl, wird im Juni 1960 montiert.
Ablauf: Teil 1. Beginnen mit den Arbeiten an der St. Pius Kirche NK Steinwaldstraße, zwischendrin auf die St. Johannes Kirche NK Wellesweiler hinweisen, und am vorhandenen Turmmodell die Kreuzmontage vorführen, dann mit der St. Pius Kirche fortfahren.
Als Teil 2, die Friedenskirche NK Beerwald anfügen.

St. Pius Kirche NK Steinwaldstraße, Juni 1960
Unser Firma hadd de Uffdraach gried e Tormkreiz aus Eise häärseschdelle, unn aach owwe am Torm fäschd se mache. Es Kreiz war schunn e paar Daa ferrdisch unn hadd in de Wergschdadd gelääh. Mer hann nur noch uff Orrder gewaard, dass mers hienbringe unn mondiere.
Uff de Bauschdäll war soweid alles erleedischd. Es Richdfäschd war gehall, unn de Torm, bis uff e paar Klaanischkaade aach ferrdisch. Es Gerichd iss nemmeh gebrauchd woor, unn hadd sulle in de näägschde Daae abgebaud werre. Mir hann noch rechdzeidisch Beschaad gesaad gried, weil mer es Gerichd noch benuzze wullde, fa es Kreiz enuffseschaffe.
Mer hann vunn Aanfang aan gewissd, soo aamfach dääds nädd werre, es Kreiz hoch se bringe. Mer missde emool seerschd dorrd hien, unn uns alles aangugge. Dann kännde mer uns iwwerlee-e, wies se mache wäär. De Meischder iss naddierlich midd hiengefahr fa se gugge.
Hädde mer doch dorrd owwe e fäschder Schdand, dann kännd mer es Kreiz irrjendwie hochziehe. Odder wann e Lufdhooge dorrd wär. Awwer dorrd owwe war nur bloo­er Himmel. Lufdhooge waare, laader Goddes, immer noch nädd erfunn. Bis heid noch nädd. Es hadd awwer schunn immer Fachleid fa so Aarwedde gänn. Mir hann debeigeheerd, unn hann aach midd so Sache schunn einische Erfahrung gehadd.
Drozzdeem, es iss iwwerall, unn immer wädder, ganz annerschd. E großer Vorrdel war; es Gerichd hadd noch geschdann. Die fönnef unnerschde Schdoggwerge ware aus kräfdische Rundhilzer. Alles midd Schbizz­schdräng gebunn. Vunn dorrd aan bis an die Tormschbizz hadd e Schdahlrohrgerichd droffgeschdann. Die Rohre waare midd Baddändklemme verbunn. Zum Daal aach noch midd Hannefschriggelcher. Doo hammer schunn känne midd sicherem Schdand, uff de iwwerschd Gerichdbiehn, rächene. Zu dridd simmer es Gerichd enuff geschdieh bis ganz owwe hien.
Dorrd hammer uns aangeguggd, wo es Kreiz hien sull. Es war nädd viel se siehn. Alles nur gladder, blangger Sichdbäddong. Naijens e Meechlichkaad fa äbbes fäschdse­mache. Nix, wo mer aach gesuchd hann. Kaa Ägge, kaa Kannde, näddemool e Loch wo mer äbbes kännd midd aanfange. Lächer globbe odder boohre hammer aach nädd gederfd. De Meischder hadd jäzzd nur es owwerschde Schdigg Torm känne vermesse unn uffmoole. Das war jedenfalls noch besser unn gnaauer, wie die Mooße außem Bauplan se iwwernämme. In de Wergschdadd hadder dann, noo deene Mooße e bissje greeserie Handzaichnung gemachd. Er hadd sich joo irgend äbbes misse ausdängge, wo mer es Kreiz demidd so hoch dorrd enuff schaffe känne. Zwaa Meechlichkaade hadder in sei Plan eninngemoold; unn uns dann beigerufd. Mer hann beroodschlachd, wies es aamfachschd se mache wäär.
Noom Plan „A“ hädd sulle an deene große Lächer in de Middelwand vumm Torm, irgend e Heewevoorrichdung aangebrong werre. Nur, dorrd iss mer schlächd hien komm. Außerdeem war zu weenisch Zeid fa noch so viel voorsebereide. Doo hammer uns schbondaan fa de Plan „B“ endschied.
Das wär e Gallje uffeme Rahme. Doo hädde mer weenischer Vooraarweddd in de Werg­schdadd, midde Zeid käme mer hien, unn uff de Bauschdäll wäärs aamfacher. Unn e Gallje war schunn doo, deene breichde mer nädd emool se ännere.
De Gallje war 1959 bei de Kreizmonndaasch an de St. Johannes Kerch in NK Welleswiller, im Innsazz. Die Kerch iss awwer 2009 abgeriss woor.

St. Johannes- Kirche NK Wellesweiler Juli 1959
Iwwer die Sanggd Johannes Kerch iss nädd viel se berichde. Nur, dass aanes morjens de Meischder midd mir unneme Fahrer hiengefahr iss. Mer sinn iwwers Gerichd uff de Torm geschdieh unn hann dorrd owwe alles vermässd. Er hadd e paar Skizze gemachd unn die Mooße eninngeschrieb usw.
Zu mir hadder dann uff de Riggfahrd gesaad: „Haschd joo iwwers Wucheänn Zeid, duuschder mool iwwerlee-e wie mer es Kreiz enuff schaffe kännde“. Naja, ich hann dann iwwerleed!
Awwer wie mer es Kreiz dann dorrd enuff gried hann, kann ich grad emool voorfiehre.
Jetzt: Turm- Modell mit aufgebautem Galgen auf den Tisch stellen. Galgen weit nach vorn ablassen, auf vorstehendes Gerüst hinweisen. Kreuz „ebenerdig“ anhängen und langsam ganz hochziehen. Dann Galgen nach hinten ziehen, dabei Seil ablassen und vorführen wie das Kreuz bis an den Turm heran schwebt. Verankern.
So, jäzzd gehds nommool weider midd de Pius Kerch: Die Aanzeldaale fa deene Rahme hadd unser Meischder dabber uffskizzierd, unn mir hann se gleich gemachd.
Es iss e leichd, awwer schdabbiel eisernie Vorrichdung woor. Die wullde mer uffem Tormdach ufflee-e, unn de Gallje droff uffbaue. Unn an deem wullde mer dann es Kreiz hochziehe unn halle, bisses veranggerd iss.
Dass mer awwer schbääder hoch owwe am Torm kaa Huddel grien sulle, hammer seerschd noch alles in de Wergschdadd sesammegebaud. Also de Rahme middem Gallje. Es hadd alles gebassd unn so fungzionierd wie mers uns voorgeschdelld hann.
Was mer sunschd noch gebrauchd hann, hadd aach schunn baraad gelääh. Es kunnd loosgehn.
Morjens hammer alles uffgelaad unn sinn an de Torm gefahr. Es schwäärschde Daal war die E- Winn, awwer die iss joo unne uffem Boddem geblieb. Alle annere Daale ware so leichd, dass mer se hann känne vunn de iwwerschd Biehn aus, middem Hanfsaal, hochziehe. Seerschd hammer mool alles nääwe em Torm abgelaad. Nur die Winn iss noo hinne, e Schdigg vumm Torm ewägg, abgeschdelld woor.
Zu zwadd simmer iwwers Gerichd ganz enuff geschdieh. Middem dinne Fangsaalche hammer die digge Taue hochgezoh unn aan Änn angebunn. Die Saale sinn gang bis uff de Boddem. Die schwäre Schdigger hammer seerschd, aans noom anner, dennooh die leichde, am Schluß es Klaanzeich, hochgezooh. De Gallje noch nädd.
Mer hann unser Konschdrugzion uffs Dach uffgebaud. Seerschd de lange Middeldrächer uff de Ferschd. An die zwaa Schdernseide, linggs unn rechds am Orrdgang, je e korrzer Richel. In de halb Läng vumm Dach noch je e Zwischeschdigg. Am Schluß noch aaner langer Drächer je linggs unn rechds an die Traufe. Dann alles fäschd verschraubd. Dass de Bäddong nädd beschädichd werrd, hammer unner alle Eisedaale noch e Brädd als Polschder geleed.
An de drei lange Drächer ware an die Schdernseide Lasche aangeschweißd, die hann iwwers Dach iwwergeschdann. An deene Punggde hammer an jeder Seid e Drohdsaal dorchgezooh, unn weider unne in die Hooge vunn zwaa Saalziech ingehongk. Die Ziech ware weider unne in de Tormmiddelwand, an aaner vunn deene Äffnunge veranggerd, unn sinn dann schdramm aangeschbannd woor.
Jäzzd hadd unser Eiserahme iwwers ganze Dach uffgeläh, unn war vunn de Saalziech fäschd uffs Dach uffgepreßd. Das war fa uns e schdabbieler Unnerbau, fa de Gallje droff uffsebaue. Die Daale hammer dann hochgezooh. Die zwaa lange Holme midd de zwaa Kwäärschbrosse mußde mer noch sammebaue. Das hadd dann ausgesiehn wie e großes „A“ midd zwaa Kwäärbalge. Am unnere Änn vunn de zwaa Holme war je e Aanschlußblech midd Boohrung. Die Bleche hann linggs unn rechds an de Traufedrächer zwische zwaa Knoodebleche gebaßd. Dorrd hammer se dezwische geschdäggd, unn e Schraub dorchgemachd. Das war jäzzd de Drähpungd fa unser Gallje. Am owwerschde Änn ware die Holme e bissje abgekniggd. Sie hann sich an zwaa Knoodebleche gedroff. Dorrd sinn se midd so viel Abschdand sammegeschraubd woor, das sich noch e Saalroll dezwische drähe kunnd.
Die Kwäärschbrosse ware midd jee aaner Schraub an de Holme fäschd. In der Zeid, wo mir hoch owwe am Rahme unn Gallje geschaffd hann, ware Annere schunn die Zuchwinn am uffschdelle unn hann se veranggerd.
Es Zuuchsaal, e 12 mm digges Schdahlsaal, war vunn de Saaldrommel abgerolld unn hadd unne am Torm geläh. Middem dinne Fangsaalche hammers an de Riggseid, zwische Torm unn Gerichd hochgezooh. De Gallje hadd noch flach noo hinne iwwer unserm Rahme gelääh. Doo hammer es Saal leichd känne in die Roll innfädele. Mer hanns dorchgezooh unn iwwers Dach, an de Schrooßefrond, vorm Gerichd, bis uff de Boddem enunnergeloßd. Dorrd isses nur ­lose ingehongk woor.
De Gallje hammer dann am schmale leichde Änn aangehoob. Er war joo unne nur logger aangeschraubd unn hadd sich middgedräähd. Mer hann ne sängrechd geschdälld, unn dann, iwwer de doode Punggd, langsam noo voore abgeloßd. Jäzzd isser vunn riggwärds dorch de Saalzuuch gehall woor. Mer hann ne so weid abgeloßd bis es Huubsaal frei voorm Gerichd gehongk hadd.
Dronne hadd schunn de LKW middem Kreiz geschdann. Mer sinn vumm Torm eronner fass aansehängge. Unnerm Kwäärballge hammer es Zuuchsaal ums Kreiz geschlung, de Hooge ingehängd, unn middeme Droohd gesicherd. Ganz unne an de Tormriggseid iss es Zuuchsaal noch in e Umlengkroll komm, Richdung Winn. Unser Meischder war in der Zeid ganz enuff uff de Torm ge­schdieh. Vunn dorrd owwe kunnder alles gut iwwerbligge, unn uns, unn die Winn besser im Aau behalle unn dirrischiere.
Mer hannem Beschaad gänn mer wäre ferrdisch. Er hadd dann vunn owwe aus sei Kommando an die Winn gäbb: „Auf“. Es Kreiz hadd sich vunn de Ladefläch gehob unn iss langsam unn schdeedich uffwärds geschwebd. Mer sinn iwwers Gerichd midd noo owwe geschdieh unn hanns vunn de Gerichdschdange abgedriggd, dasses unnerwäägs nädd hänggebleibd. Wie es Kreiz dann hoch genuuch war, mussde mers nur noch in sei richdich Schdellung bringe.
Aan Schdigg Gerichd, voore an de owwerschd Biehn, hammer noch misse abmache, weils im Wääch war. Dann iss unser Gallje middem riggwärdische Saalzuch voorsichdisch noo hinne gezooh woor. Gleichzeidisch hadd die Winn langsam Saal komme geloßd. Faschd waagerechd hadd sich jäzzd es Kreiz iwwer es Gerichd bis an de Torm beweed, bisses an seiner Angerschdäll aankomm war. Dorrd hammers fachmännisch, fäschd unn dauerhafd, veranggerd. Ganz am Schluss hammer noch e Laader gääe unser Gallje unn es Kreiz gelehnd. Zwaa Mann hann se fäschdgehall. Aaner iss enuff geschdieh, unn hadd noch als läddschdes, wie beierer Kreenung, de Hahn uff die Schbizz vumm Kreiz uffgeschdäggd.
Soo! Das wars. De Gallje middem Rahme hammer denooh abgebaud, alles uffgelaad unn abdransbordierd. Unser Uffdraach war erleedichd, ohne jeeder Zwischefall. Godd sei Dangk.
So, eigendlich bin ich midd meim Voordraach ferrdisch. Es iss awwer noch rechd frieh. Fa die, wo noch nädd gehn misse, odder noch bleiwe wulle, hann ich noch e klaan Zugaab im nägschde Dähl.                                                                                                                                                                             
 
Johanneskirche vor Abriss 2009.
Foto: Schlicker
hvsn_02
Friedenskirche heute. Foto: Schlicker
hvsn_03
Piuskirche heute. Foto: Schlicker
hvsn_04
Gerüst am Kirchturm.
hvsn_05
Turm der Johanneskirche. Foto: Schlicker
hvsn_06
Kranmodell
hvsn_07
Turmkreuz auf Lkw-Ladefläche
hvsn_08
Das Kreuz hebt sich...
hvsn_09
...weiter hinauf.
hvsn_10
Der Montagetrupp mit dem Kirchturmhahn

 
Bericht von Manfred Stöhr
Ende des 1. Teils, Fortsetzung folgt