 |
Mundartvortrag über die Montage von drei Kirchturmkreuzen in
Neunkirchen: Manfred Stöhr war bei den Vorbereitungen und der Montage
der Kreuze mit tätig. Als Zeitzeuge, hielt er darüber einen Vortrag beim
Historischen Verein der Stadt Neunkirchen e.V. am Donnerstag, 09. Juni
2011 um 19.00 Uhr.
Es handelt sich um folgende drei Kirchen:
Katholische
Kirche St. Johannes in Neunkirchen- Wellesweiler, Spatenstich am
22.Juni 1958, Grundsteinlegung am 22. Oktober 1958, Richtfest am 29.
Juli 1959, erste heilige Messe am 25.Oktober 1959, Konsekration am
23.Oktober 1960. Turmkreuz aus Stahl, wird im Juli 1959 montiert.
Evangelische
Friedenskirche in NK Beerwaldweg. Turmkreuz aus Stahl, mit Kupfer
verkleidet. Wird am 07. Mai 1959, Christi Himmelfahrt, montiert.
Katholische
St. Pius- Kirche NK Steinwaldstraße, Spatenstich am 13.07.1958,
Baubeginn am 10.11.1958, Grundsteinlegung am 10.Mai 1959, Turmkreuz aus
Stahl, wird im Juni 1960 montiert.
Ablauf: Teil 1. Beginnen mit den
Arbeiten an der St. Pius Kirche NK Steinwaldstraße, zwischendrin auf die
St. Johannes Kirche NK Wellesweiler hinweisen, und am vorhandenen
Turmmodell die Kreuzmontage vorführen, dann mit der St. Pius Kirche
fortfahren.
Als Teil 2, die Friedenskirche NK Beerwald anfügen.
St. Pius Kirche NK Steinwaldstraße, Juni 1960
Unser
Firma hadd de Uffdraach gried e Tormkreiz aus Eise häärseschdelle, unn
aach owwe am Torm fäschd se mache. Es Kreiz war schunn e paar Daa
ferrdisch unn hadd in de Wergschdadd gelääh. Mer hann nur noch uff
Orrder gewaard, dass mers hienbringe unn mondiere.
Uff de Bauschdäll
war soweid alles erleedischd. Es Richdfäschd war gehall, unn de Torm,
bis uff e paar Klaanischkaade aach ferrdisch. Es Gerichd iss nemmeh
gebrauchd woor, unn hadd sulle in de näägschde Daae abgebaud werre. Mir
hann noch rechdzeidisch Beschaad gesaad gried, weil mer es Gerichd noch
benuzze wullde, fa es Kreiz enuffseschaffe.
Mer hann vunn Aanfang
aan gewissd, soo aamfach dääds nädd werre, es Kreiz hoch se bringe. Mer
missde emool seerschd dorrd hien, unn uns alles aangugge. Dann kännde
mer uns iwwerlee-e, wies se mache wäär. De Meischder iss naddierlich
midd hiengefahr fa se gugge.
Hädde mer doch dorrd owwe e fäschder
Schdand, dann kännd mer es Kreiz irrjendwie hochziehe. Odder wann e
Lufdhooge dorrd wär. Awwer dorrd owwe war nur blooer Himmel. Lufdhooge
waare, laader Goddes, immer noch nädd erfunn. Bis heid noch nädd. Es
hadd awwer schunn immer Fachleid fa so Aarwedde gänn. Mir hann
debeigeheerd, unn hann aach midd so Sache schunn einische Erfahrung
gehadd.
Drozzdeem, es iss iwwerall, unn immer wädder, ganz
annerschd. E großer Vorrdel war; es Gerichd hadd noch geschdann. Die
fönnef unnerschde Schdoggwerge ware aus kräfdische Rundhilzer. Alles
midd Schbizzschdräng gebunn. Vunn dorrd aan bis an die Tormschbizz hadd
e Schdahlrohrgerichd droffgeschdann. Die Rohre waare midd Baddändklemme
verbunn. Zum Daal aach noch midd Hannefschriggelcher. Doo hammer schunn
känne midd sicherem Schdand, uff de iwwerschd Gerichdbiehn, rächene. Zu
dridd simmer es Gerichd enuff geschdieh bis ganz owwe hien.
Dorrd
hammer uns aangeguggd, wo es Kreiz hien sull. Es war nädd viel se siehn.
Alles nur gladder, blangger Sichdbäddong. Naijens e Meechlichkaad fa
äbbes fäschdsemache. Nix, wo mer aach gesuchd hann. Kaa Ägge, kaa
Kannde, näddemool e Loch wo mer äbbes kännd midd aanfange. Lächer globbe
odder boohre hammer aach nädd gederfd. De Meischder hadd jäzzd nur es
owwerschde Schdigg Torm känne vermesse unn uffmoole. Das war jedenfalls
noch besser unn gnaauer, wie die Mooße außem Bauplan se iwwernämme. In
de Wergschdadd hadder dann, noo deene Mooße e bissje greeserie
Handzaichnung gemachd. Er hadd sich joo irgend äbbes misse ausdängge, wo
mer es Kreiz demidd so hoch dorrd enuff schaffe känne. Zwaa
Meechlichkaade hadder in sei Plan eninngemoold; unn uns dann beigerufd.
Mer hann beroodschlachd, wies es aamfachschd se mache wäär.
Noom
Plan „A“ hädd sulle an deene große Lächer in de Middelwand vumm Torm,
irgend e Heewevoorrichdung aangebrong werre. Nur, dorrd iss mer schlächd
hien komm. Außerdeem war zu weenisch Zeid fa noch so viel
voorsebereide. Doo hammer uns schbondaan fa de Plan „B“ endschied.
Das
wär e Gallje uffeme Rahme. Doo hädde mer weenischer Vooraarweddd in de
Wergschdadd, midde Zeid käme mer hien, unn uff de Bauschdäll wäärs
aamfacher. Unn e Gallje war schunn doo, deene breichde mer nädd emool se
ännere.
De Gallje war 1959 bei de Kreizmonndaasch an de St.
Johannes Kerch in NK Welleswiller, im Innsazz. Die Kerch iss awwer 2009
abgeriss woor.
St. Johannes- Kirche NK Wellesweiler Juli 1959
Iwwer
die Sanggd Johannes Kerch iss nädd viel se berichde. Nur, dass aanes
morjens de Meischder midd mir unneme Fahrer hiengefahr iss. Mer sinn
iwwers Gerichd uff de Torm geschdieh unn hann dorrd owwe alles vermässd.
Er hadd e paar Skizze gemachd unn die Mooße eninngeschrieb usw.
Zu
mir hadder dann uff de Riggfahrd gesaad: „Haschd joo iwwers Wucheänn
Zeid, duuschder mool iwwerlee-e wie mer es Kreiz enuff schaffe kännde“.
Naja, ich hann dann iwwerleed!
Awwer wie mer es Kreiz dann dorrd enuff gried hann, kann ich grad emool voorfiehre.
Jetzt:
Turm- Modell mit aufgebautem Galgen auf den Tisch stellen. Galgen weit
nach vorn ablassen, auf vorstehendes Gerüst hinweisen. Kreuz „ebenerdig“
anhängen und langsam ganz hochziehen. Dann Galgen nach hinten ziehen,
dabei Seil ablassen und vorführen wie das Kreuz bis an den Turm heran
schwebt. Verankern.
So, jäzzd gehds nommool weider midd de Pius
Kerch: Die Aanzeldaale fa deene Rahme hadd unser Meischder dabber
uffskizzierd, unn mir hann se gleich gemachd.
Es iss e leichd, awwer
schdabbiel eisernie Vorrichdung woor. Die wullde mer uffem Tormdach
ufflee-e, unn de Gallje droff uffbaue. Unn an deem wullde mer dann es
Kreiz hochziehe unn halle, bisses veranggerd iss.
Dass mer awwer
schbääder hoch owwe am Torm kaa Huddel grien sulle, hammer seerschd noch
alles in de Wergschdadd sesammegebaud. Also de Rahme middem Gallje. Es
hadd alles gebassd unn so fungzionierd wie mers uns voorgeschdelld hann.
Was mer sunschd noch gebrauchd hann, hadd aach schunn baraad gelääh. Es kunnd loosgehn.
Morjens
hammer alles uffgelaad unn sinn an de Torm gefahr. Es schwäärschde Daal
war die E- Winn, awwer die iss joo unne uffem Boddem geblieb. Alle
annere Daale ware so leichd, dass mer se hann känne vunn de iwwerschd
Biehn aus, middem Hanfsaal, hochziehe. Seerschd hammer mool alles nääwe
em Torm abgelaad. Nur die Winn iss noo hinne, e Schdigg vumm Torm ewägg,
abgeschdelld woor.
Zu zwadd simmer iwwers Gerichd ganz enuff
geschdieh. Middem dinne Fangsaalche hammer die digge Taue hochgezoh unn
aan Änn angebunn. Die Saale sinn gang bis uff de Boddem. Die schwäre
Schdigger hammer seerschd, aans noom anner, dennooh die leichde, am
Schluß es Klaanzeich, hochgezooh. De Gallje noch nädd.
Mer hann unser
Konschdrugzion uffs Dach uffgebaud. Seerschd de lange Middeldrächer uff
de Ferschd. An die zwaa Schdernseide, linggs unn rechds am Orrdgang, je
e korrzer Richel. In de halb Läng vumm Dach noch je e Zwischeschdigg.
Am Schluß noch aaner langer Drächer je linggs unn rechds an die Traufe.
Dann alles fäschd verschraubd. Dass de Bäddong nädd beschädichd werrd,
hammer unner alle Eisedaale noch e Brädd als Polschder geleed.
An de
drei lange Drächer ware an die Schdernseide Lasche aangeschweißd, die
hann iwwers Dach iwwergeschdann. An deene Punggde hammer an jeder Seid e
Drohdsaal dorchgezooh, unn weider unne in die Hooge vunn zwaa Saalziech
ingehongk. Die Ziech ware weider unne in de Tormmiddelwand, an aaner
vunn deene Äffnunge veranggerd, unn sinn dann schdramm aangeschbannd
woor.
Jäzzd hadd unser Eiserahme iwwers ganze Dach uffgeläh, unn war
vunn de Saalziech fäschd uffs Dach uffgepreßd. Das war fa uns e
schdabbieler Unnerbau, fa de Gallje droff uffsebaue. Die Daale hammer
dann hochgezooh. Die zwaa lange Holme midd de zwaa Kwäärschbrosse mußde
mer noch sammebaue. Das hadd dann ausgesiehn wie e großes „A“ midd zwaa
Kwäärbalge. Am unnere Änn vunn de zwaa Holme war je e Aanschlußblech
midd Boohrung. Die Bleche hann linggs unn rechds an de Traufedrächer
zwische zwaa Knoodebleche gebaßd. Dorrd hammer se dezwische geschdäggd,
unn e Schraub dorchgemachd. Das war jäzzd de Drähpungd fa unser Gallje.
Am owwerschde Änn ware die Holme e bissje abgekniggd. Sie hann sich an
zwaa Knoodebleche gedroff. Dorrd sinn se midd so viel Abschdand
sammegeschraubd woor, das sich noch e Saalroll dezwische drähe kunnd.
Die
Kwäärschbrosse ware midd jee aaner Schraub an de Holme fäschd. In der
Zeid, wo mir hoch owwe am Rahme unn Gallje geschaffd hann, ware Annere
schunn die Zuchwinn am uffschdelle unn hann se veranggerd.
Es
Zuuchsaal, e 12 mm digges Schdahlsaal, war vunn de Saaldrommel abgerolld
unn hadd unne am Torm geläh. Middem dinne Fangsaalche hammers an de
Riggseid, zwische Torm unn Gerichd hochgezooh. De Gallje hadd noch flach
noo hinne iwwer unserm Rahme gelääh. Doo hammer es Saal leichd känne in
die Roll innfädele. Mer hanns dorchgezooh unn iwwers Dach, an de
Schrooßefrond, vorm Gerichd, bis uff de Boddem enunnergeloßd. Dorrd
isses nur lose ingehongk woor.
De Gallje hammer dann am schmale
leichde Änn aangehoob. Er war joo unne nur logger aangeschraubd unn hadd
sich middgedräähd. Mer hann ne sängrechd geschdälld, unn dann, iwwer de
doode Punggd, langsam noo voore abgeloßd. Jäzzd isser vunn riggwärds
dorch de Saalzuuch gehall woor. Mer hann ne so weid abgeloßd bis es
Huubsaal frei voorm Gerichd gehongk hadd.
Dronne hadd schunn de LKW
middem Kreiz geschdann. Mer sinn vumm Torm eronner fass aansehängge.
Unnerm Kwäärballge hammer es Zuuchsaal ums Kreiz geschlung, de Hooge
ingehängd, unn middeme Droohd gesicherd. Ganz unne an de Tormriggseid
iss es Zuuchsaal noch in e Umlengkroll komm, Richdung Winn. Unser
Meischder war in der Zeid ganz enuff uff de Torm geschdieh. Vunn dorrd
owwe kunnder alles gut iwwerbligge, unn uns, unn die Winn besser im Aau
behalle unn dirrischiere.
Mer hannem Beschaad gänn mer wäre
ferrdisch. Er hadd dann vunn owwe aus sei Kommando an die Winn gäbb:
„Auf“. Es Kreiz hadd sich vunn de Ladefläch gehob unn iss langsam unn
schdeedich uffwärds geschwebd. Mer sinn iwwers Gerichd midd noo owwe
geschdieh unn hanns vunn de Gerichdschdange abgedriggd, dasses
unnerwäägs nädd hänggebleibd. Wie es Kreiz dann hoch genuuch war, mussde
mers nur noch in sei richdich Schdellung bringe.
Aan Schdigg
Gerichd, voore an de owwerschd Biehn, hammer noch misse abmache, weils
im Wääch war. Dann iss unser Gallje middem riggwärdische Saalzuch
voorsichdisch noo hinne gezooh woor. Gleichzeidisch hadd die Winn
langsam Saal komme geloßd. Faschd waagerechd hadd sich jäzzd es Kreiz
iwwer es Gerichd bis an de Torm beweed, bisses an seiner Angerschdäll
aankomm war. Dorrd hammers fachmännisch, fäschd unn dauerhafd,
veranggerd. Ganz am Schluss hammer noch e Laader gääe unser Gallje unn
es Kreiz gelehnd. Zwaa Mann hann se fäschdgehall. Aaner iss enuff
geschdieh, unn hadd noch als läddschdes, wie beierer Kreenung, de Hahn
uff die Schbizz vumm Kreiz uffgeschdäggd.
Soo! Das wars. De Gallje
middem Rahme hammer denooh abgebaud, alles uffgelaad unn
abdransbordierd. Unser Uffdraach war erleedichd, ohne jeeder
Zwischefall. Godd sei Dangk.
So, eigendlich bin ich midd meim
Voordraach ferrdisch. Es iss awwer noch rechd frieh. Fa die, wo noch
nädd gehn misse, odder noch bleiwe wulle, hann ich noch e klaan Zugaab
im nägschde Dähl. |
|
Johanneskirche vor Abriss 2009.
Foto: Schlicker |
 |
Friedenskirche heute. Foto: Schlicker |
 |
Piuskirche heute. Foto: Schlicker |
 |
Gerüst am Kirchturm. |
 |
Turm der Johanneskirche. Foto: Schlicker |
 |
Kranmodell |
 |
Turmkreuz auf Lkw-Ladefläche |
 |
Das Kreuz hebt sich... |
 |
...weiter hinauf. |
 |
Der Montagetrupp mit dem Kirchturmhahn |
|